लुतो (Scabies) के हो? स्क्याबिज एक सामान्य र सजिलै सर्ने छालाको रोग हो जुन सानो कीटाणुले गर्दा हुन्छ र यो छालामुनि बस्छ । यसको मुख्य लक्षण भनेको धेरै चिलाउने हो, जुन प्रायः रातिमा झनै बढ्छ । यो रोग सबै उमेरका मानिसहरूलाई लाग्न सक्छ र यो सरसफाइको कमीले हुँदैन ।
लुतोको कारण के हो?
लुतो सारकोप्टेस स्क्याबी नामक सानो कीटाणुले गर्दा हुन्छ । मानिसलाई असर गर्ने खास कीटाणुलाई सारकोप्टेस स्क्याबी भेर होमिनिस भनिन्छ । यो आर्थ्रोपोडा वर्गको हो (माकुरा र किर्ना जस्तै) र यो धेरै सानो हुन्छ (वयस्क पोथी कीटाणु लगभग ०.३०-०.४५ मिमी लामो हुन्छ) । पोथी कीटाणु छालाको माथिल्लो तहमा (स्ट्र्याटम कोर्नियम) अण्डा पार्नको लागि बस्छ । यसको जीवनचक्रमा चार चरणहरू हुन्छन्: अण्डा, लार्भा, निम्फ र वयस्क ।
लुतोका प्रकारहरू
स्क्याबिज मुख्यतया तीन प्रकारका हुन्छन्: क्लासिक स्क्याबिज, नोडुलर स्क्याबिज र क्रस्टेड (नर्वेजियन) स्क्याबिज ।
क्लासिक स्क्याबिज यो सबैभन्दा सामान्य प्रकार हो, जसमा छालामा थोरै संख्यामा कीटाणुहरू (लगभग १०-१५) हुन्छन् । यसले धेरै चिलाउने गर्छ, विशेष गरी राति, र छालामा बिमिराहरू आउँछन् ।यो सामान्यतया लामो समयसम्म छालाको सम्पर्कमा आउनाले सर्छ ।
नोडुलर स्क्याबिज यो प्रकार ७-१०% बिरामीहरूमा देखिन्छ र यसमा साना, चिलाउने, राता गाँठाहरू (५-२० मिमी) हुन्छन् जुन प्रायः जननेन्द्रिय, कम्मर र काखीमा देखा पर्दछन् । यो कीटाणुहरूप्रतिको अतिसंवेदनशीलताको प्रतिक्रिया मानिन्छ र क्लासिक स्क्याबिजको सफल उपचार पछि पनि महिनौंसम्म रहन सक्छ ।
क्रस्टेड (नर्वेजियन) स्क्याबिज यो एक गम्भीर र सजिलै सर्ने प्रकार हो जसमा धेरै संख्यामा कीटाणुहरू (हजारौं देखि लाखौं) हुन्छन् । यो प्रायः कमजोर प्रतिरक्षा प्रणाली भएका व्यक्तिहरू, वृद्धवृद्धा वा असक्षम व्यक्तिहरूमा हुन्छ । यसमा छालामा बाक्लो पाप्रा लाग्छ जसमा धेरै कीटाणुहरू र अण्डाहरू हुन्छन् । यस प्रकारमा चिलाउने कम वा नहुन सक्छ ।
लुतोका लक्षणहरू
स्क्याबिजका मुख्य लक्षणहरूमा निम्न समावेश छन्:
– अत्याधिक चिलाउने, विशेषगरि रातको समयमा।
– डन्डिफोर जस्ता साना फोका, लामो धर्को; औंलाको बिच, नाडी, काँखी, पेट, गुप्ताङ्ग, हत्केलाको छेउमा देखिन्छ।
– गुप्ताङ्गमा डन्डिफोर जस्ता डल्ला पनि देखिन्छन्।
पहिलो पटक संक्रमण भएको खण्डमा लक्षणहरू देखा पर्न ३ देखि ६ हप्ता लाग्न सक्छ, तर यदि तपाईंलाई पहिले स्क्याबिज भएको छ भने, लक्षणहरू १ देखि ४ दिनमा देखा पर्न सक्छन् ।
लुतोको उपचार कसरी गरिन्छ?
स्क्याबिजको उपचार सामान्यतया डाक्टरले सिफारिस गरेको औषधिले गरिन्छ जसले कीटाणु र तिनीहरूका अण्डाहरूलाई मार्छ । यी औषधिहरू बाहिरी रूपमा लगाउने र खाने दुवै प्रकारमा उपलब्ध छन् ।
बाहिरी रूपमा लगाउने औषधिहरू: यी क्रिम वा लोशनहरू हुन् जुन छालामा लगाइन्छ । सामान्य विकल्पहरूमा permethrin क्रिम वा लोशन
खाने औषधि: Ivermectin एक खाने चक्की हो जुन डाक्टरले लेख्न सक्छन् ।
नजिकका मानिसहरूको उपचार: घरका सबै सदस्यहरू र नजिकका मानिसहरूलाई एकै समयमा उपचार गर्नुपर्छ, यदि तिनीहरूमा लक्षणहरू नभए पनि, कीटाणुहरूलाई फैलिनबाट रोक्न । पछिल्लो ८ हप्तामा यौन सम्पर्क भएका व्यक्तिहरूलाई पनि उपचार गर्नुपर्छ ।
सरसफाइका उपायहरू: उपचार गर्नुभन्दा ३ दिन अगाडि प्रयोग गरिएका सबै ओछ्यान, कपडा र तौलियाहरू तातो पानीमा (कम्तिमा ६०°C ) धुनुहोस् र तातो हावामा वा ड्राई क्लीन गरेर सुकाउनुहोस् । धुन नसकिने चीजहरूलाई कम्तिमा ७ दिनसम्म प्लास्टिकको झोलामा बन्द गर्नुहोस् । कार्पेट र फर्निचरलाई भ्याकुम गर्नुहोस् ।
लक्षणहरूको राहत: चिलाउने कम गर्न, तपाईंको डाक्टरले एन्टीहिस्टामाइन चक्की वा बाहिरी रूपमा लगाउने स्टेरोइड क्रिमहरू सिफारिस गर्न सक्छन् . क्यालामाइन लोशनले पनि राहत दिन सक्छ । सफल उपचार पछि पनि २-४ हप्तासम्म चिलाउन सक्छ ।
महत्वपूर्ण नोट: स्क्याबिजको उपचारको लागि ओभर-द-काउन्टर उत्पादनहरू वा कीटनाशक स्प्रेहरू प्रयोग नगर्नुहोस् ।
यदि तपाईंलाई लुतोको लक्षणहरू देखिएमा, कृपया तुरुन्तै डर्मा क्लिनिक काठमाडौं (9801358600/01-5918555) मा सम्पर्क गरी छाला रोग विशेषज्ञ सँग उचित उपचार र सल्लाह लिनुहोस्। समयमै उपचार सुरु गर्नाले जटिलताहरूबाट बच्न सकिन्छ।